Wrotycz pospolity – właściwości lecznicze i receptury

by redakcja · 18 maja 2019

Wrotycz pospolity [tanacetum vulgare] rośnie praktycznie wszędzie.  Żółte kwiaty wrotyczu zakwitają wiosną i cieszą oko do późnej jesieni. Można je spotkać na łąkach, nieużytkach, obrzeżach pól, lasów, przy domostwach.
Wrotycz jest rośliną wieloletnią, jego pędy sięgają nawet 1,2 metra wysokości. Ma silny aromat, jest gorzki i pachnie kamforą. Wrotycz obecnie jest taktowany jako pospolity chwast, ale nie zawsze tak było.
Grecy jako pierwsi docenili jego właściwości. W Średniowieczu przyprawiano nim potrawy w okresie Wielkiego Postu. Później stał  się cenionym ziołem w medycynie i kuchni. Najbardziej doceniali go Anglicy, pieczołowicie uprawiali w ogródkach dodając do wszelkiej strawy ..nawet puddingu.

Wrotycz właściwości i zastosowanie

Gorycz zawarta we wrotyczu pobudza wydzielanie soków trawiennych i wspomaga drogi żółciowe. Wrotycz jest skutecznym ziołem na pasożyty, należy go używać rozważnie bo tujon – substancję, która w dużych dawkach jest toksyczna. Objawami przedawkowania są biegunki, poty, kołatanie serca, krew w moczu i halucynacje.
Surowcem zielarskim są ziele, kwiat, liście i owoce. Każdy element rośliny zbiera się w innym momencie. Owoce zbieramy podczas dojrzewania. Liście i ziele przed kwitnieniem i w trakcie. Kwitnie od czerwca do września. Aby dokładnie usunąć wilgoć z kwiatostanów należy go suszyć w piekarniku lub na mocnym słońcu.

Wyciągi z wrotyczu wykazują działanie odkażające, przeciwbólowe, przeciwzapalne, antyalergiczne, żółciopędne, rozkurczowe i uspokajające.

• Do wewnętrznego stosowania poleca się przy depresjach, zaburzeniach krążenia, stanach zapalnych nerek i układu moczowego
• Impotencji, pasożytach  i chorobach autoimmunologicznych: alergie, reumatyzm, toczeń, łuszczyca
• Zewnętrznie przy chorobach gardła, infekcjach, stanach zapalnych zatok, grypie, chorobach skórnych: liszaje, ropnie, łuszczyca

Alternatywa dla leków przeciwzapalnych

Liście i ziele wrotyczu zawierają olejki eteryczne, kwas jabłkowy, winowy, walerianowy i flawonoidy. Wrotycz jest alternatywą dla sterydowych i niesterydowych leków przeciwzapalnych.

• Hamuje odczyny zapalne – jest inhibitorem dla histaminy, tromboksanu, leukotrienów i prostaglandyn.
• Zapobiega zastojom krwi, odkładaniu blaszek miażdżycowych w tętnicach i powstawaniu zakrzepów.
• Działa moczopędnie i przeciwobrzękowo.
• Tonizuje mięśnie szkieletowe.

Wrotycz przepisy lecznicze

Napar z wrotyczu
3 łyżki świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela, albo kwiatów zalać 2 szklankami wrzącej wody. Odstawić na 30 minut pod przykryciem. Przecedzić.  Pić 2-4 razy dziennie po 1 szklance. Przy zakażeniu pasożytami wypić na czczo. Warto skojarzyć z lewatywą.
Odwar
Sporządzić jak napar ale gotować 5 minut; odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić.
Pić po 200 ml 2-4 razy dziennie. Stosować do lewatyw (100-200 ml doodbytniczo), okładów na skórę, płukanek, przemywania. Okładów na oczy i do nosa (przelać do buteleczki ze spryskiwaczem, wprowadzać do obu otworów nosowych 2-3 dawki, położyć się na 5 minut). Donosowo i do płukanek można również stosować napar wrotyczowy.
Napar na glistnicę
Wymieszać 6 części piołunu i po 2 wrotyczu i rumianku.
Łyżkę stołową mieszanki zalać szklanką wrzątku.  Po 10-15 minutach naciągania pijemy napar co godzinę po łyżeczce. Nie podawać kobietom w ciąży.
Na pasożyty
Z owoców sporządza się te same przetwory co z ziela. Zdaniem niektórych zielarzy owoce są skuteczne w zwalczaniu pasożytów (wyciągi lub sproszkowane). Surowce można zażywać doustnie po sproszkowaniu – Pulves Tanaceti w dawce 3-5 g (owoce – 3-4 g) rano i wieczorem. Przed spożyciem dobrze jest wymieszać sproszkowany surowiec z miodem.
Rwa kulszowa 
Wymieszać w równych ilościach: Wrotycz, bluszczyk kurdybanek, wilżynę ciernistą, ślazówkę, szczaw zwyczajny
Łyżkę stołową mieszanki zalać szklanką wrzątku. Zaparzać 15 minut. Po przecedzeniu pić 1-2 filiżanki dziennie.

Zewnętrznie

Nalewka z wrotyczu
Do 1 szklanki świeżego lub suchego i zmielonego ziela wlać 250-300 ml alkoholu 40-70%; macerować 7 dni w szczelnie zamkniętym słoju i w ciemnym miejscu. Przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dziennie po 10 ml w 100 ml wody. Ponadto do płukania (1 łyżka nalewki na pół szklanki wody), okładów, przemywania skóry i pędzlowania skórnych zmian chorobowych (nierozcieńczona).  Nalewka sporządzona na 70% alkoholu działa rozgrzewająco, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie. Nierozcieńczoną nalewkę można wcierać w obolałe kończyny dolne i w stawy.
Tonik na skórę i do płukania
Przygotowanie: 1 łyżkę octu 10% i 1 łyżkę nalewki z wrotyczu  wlać do 1 szklanki wody przegotowanej, wymieszać.
Stosowanie: Stosować do okładów na schorzałe miejsca, do płukania narządów płciowych, gardła i jamy ustnej, przemywania skóry i płukania włosów przy łojotoku, stanach zapalnych mieszków włosowych, wypadaniu, łupieżu i braku puszystości.
Maść na łuszczycę i ropnie
Do 3 łyżek maści nagietkowej lub krwawnikowej wlać 1 łyżkę nalewki wrotyczowej. Dodać  2 łyżki maści ichtiolowej i 2 łyżki maści propolisowej 7%.  Wymieszać starannie.  Chore miejsca smarować kilka razy dziennie. Można stosować w opatrunkach na ropnie i grudki łuszczycowe. Przy zmianie warstwy maści zmywać acetonem wrotyczowym, nalewką, naparem lub octem wrotyczowym.

Przetwory z wrotyczu

Ocet wrotyczowy
Pół szklanki świeżego ziela (liści i kwiatów lub samych liści) zalać 250 ml octu 10%, odstawic w zamkniętym słoju na 7 dni, przefiltrować.
Stosować do płukania, okładów, przemywania, pędzlowania w stanie rozcieńczonym (1 łyżka octu na 150-200 ml wody) lub nierozcieńczonym (pędzlowanie). Przy wszawicy wcierać starannie ocet we włosy na 3 godziny, przykryć folią. Umyć szamponem i wypłukać w wodzie z dodatkiem octu lub nalewki wrotyczowej. Powtarzać co 3 dni (3-4 razy).
Aceton wrotyczowy
1 część świeżego mielonego ziela wrotyczu zalać 3 cz. 50% acetonu (aceton rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1), wytrawiać 7 dni w szczelnym słoju; przefiltrować. Stosować do przemywania skóry trądzikowej i łuszczycowej oraz zakażonej pasożytami (demodex, świerzb). Preparat silny. Można stosować do punktowego zasuszania zmian trądzikowych. Usuwa zaskórniki.
Nafta wrotyczowa
Pół szklanki świeżego mielonego ziela wrotyczu zalać 200 ml czystej nafty; macerować w szczelnym słoju 7 dni; przefiltrować. Przecedzić. Wcierać w skórę owłosioną przy łuszczycy, wszawicy, nużycy, świerzbie. Nafta wrotyczowa usuwa zaskórniki. Działa przeciwzapalnie, odkażająco i przeciw trądzikowi. Cofa ropne pryszcze. Nafta wrotyczowa zapobiega wypadaniu włosów, łojotokowi, zapaleniu mieszków włosowych. Włosom nadaje połysk i puszystość.
Olej wrotyczowy
1 szklankę świeżych zmielonych kwiatów lub świeżego zmielonego ziela wrotyczu zalać 400 ml ciepłego oleju winogronowego lub sojowego,  macerować 7 dni, przefiltrować.
Stosować doustnie 1 łyżkę 1-2 razy dziennie jako żółciopędny, regulujący wypróżnienia i wzmacniający. Ponadto do smarowania skóry trądzikowej i łuszczycowej zamiast balsamu (smarować całe ciało cienką warstwą). Do lewatyw przeciw owsikom i włosogłówkom i przy świądzie odbytu; ponadto przy bolesnych zaparciach (100-150 ml oleju wrotyczowego doodbytniczo).

Mikstury celowe 

Mikstura na nużycę
do 100 ml wody wlać 50 ml nalewki wrotyczowej, 50 ml octu wrotyczowego,  spirytus mrówczany – 20 ml, spirytus kamforowy – 20 ml, wymieszać. Stosowanie: Skórę zakażoną roztoczami przemywać 3-4 razy dziennie.
Mikstura na oporne zakażenia skóry roztoczami
Do 100 ml nalewki wrotyczowej wlać 100 ml acetonu wrotyczowego, 50 ml spirytusu kamforowego, 10 ml olejku sandałowego i 30 ml oleju rycynowego, wymieszać. Skórę przemywać 2-3 razy dziennie.
Mikstura na oporny trądzik i łuszczycę
Nafta wrotyczowa – 30 ml
Nalewka wrotyczowa – 20 ml
Maść propolisowa – 2 łyżki
Tormentiol lub maść pięciornikowa – 2 łyżki
Maść ichtiolowa lub dziegciowa – 3 łyżki
Pasta cynkowa – 1 łyżka
Maść siarkowa lub emulsja Acne-Sulf – 2 łyżki
Olejek melisowy lub herbaciany – 2 ml
Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 2 razy dziennie. Można stosować do opatrunku.
Mieszanka ziołowa żółciopędna, rozkurczowa, przeciwbólowa, wzmacniająca i przeciwdepresyjna:
Wymieszać w równych częściach: ziele wrotyczu, glistnika i dziurawca
2 łyżki mieszanki zaparzać w 1 szklance wrzącej wody. Odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance.
Mieszanka na przewlekłe zapalenie wątroby, marskość
Wymieszać w równych częściach:  ziele dziurawca, kwiaty wrotycza, ziele krwawnika, kwiaty rumianku, korzeń łopianu, owoce dzikiej róży, liście szałwii, korzeń omanu, ziele rdestu ptasiego, ziele uczepu. Łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, parzyć 30 min. Pić po pół szklanki, 3 razy dziennie, na 20 minut przed jedzeniem
Referencje:
Wykorzystano m.in receptury dr. H. Różańskiego i N. Siemionowej