Podbiał – zioło na „choroby gorące”. Klasztorne i ludowe przepisy

by redakcja · 22 kwietnia 2018

Podbiał pospolity łac. Tussilago farfara zwany również podbieliną, końskim kopytem, oślą stopą w medycynie klasztornej funkcjonował jako ziele na „choroby gorące” ze względu na działanie przeciwzapalne, chłodzące i powlekające. Mnisi i zakonnicy szczególnie polecali podbiał na uciążliwy kaszel, gorączkę, choroby płuc, oskrzeli oparzenia skóry, wrzody i czyraki.

Polska nazwa podbiału pochodzi od słowa biały jako że liście od spodu ma biało owłosione. Łacińska tussilago pochodzi od słowa kaszel, co oznacza że podbiał już w starożytności był znanym środkiem wykrztuśnym. Pliniusz Starszy zalecał wdychanie dymu tlących się liści podbiału jako skuteczny lek na ostry, suchy kaszel. Polski doktor medycyny i botanik Syreniusz tak opisuje w swoim słynnym Zielniku zalety podbiału

Podbiał wszelakim przymiotom ognistym bardzo jest użyteczny,zwłaszcza liście surowe przykładając albo utarte plastrując, też
z miodem tłuczone a plastrowane (…). Kaszlom suchym i zastarzałym jest wielkim lekarstwem tak liście jako korzenie na ogień węglisty kładąc, a dym przez lejek w się biorąc. Gwiżdżotchnącym i dychawicznym, tymże sposobem dym lejkiem w się biorąc, osobliwym jest ratunkiem.

Już w dawnych czasach dymem z tego zioła okadzano chorych na astmę. Młode liście przykładano na żylakowate owrzodzenia i różę na twarzy, roztarte z miodem kładziono na opuchlizny, sok ze świeżych liści wciągano do nosa, aby pozbyć się uciążliwego kataru.
Ksiądz Kneipp radził:

Bardzo dobrze jest pić herbatę z podbiału dla oczyszczenia płuc i piersi. Dychawiczność i kaszel bardzo łatwo usuwa się tą jedyną
tylko rośliną, szczególnie gdy skłonność jest do suchot. Liście przyczepione do płótna lub i same można kłaść na piersi. Wyciągają one gorącość, wstrzymują osłabienia, usuwają gorączki. Znakomicie działają, gdy je przyłożysz na otwarte wrzody, odciągają zapalność, zaczerwienienie i wyciągają szkodliwe pierwiastki na zewnątrz.

Podbiał zawiera dużo śluzu, flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne i szereg substancji czynnych i mikroelementów.
Do celów leczniczych od czerwca do września zbiera się liście, a od marca do maja kwiaty. Liście trzeba zbierać bez ogonków, a świeżo rozkwitłe koszyczki kwiatów bez szypułek. Podbiał niektórzy mylą z lepiężnikiem, który jest znacznie wyższą rośliną,  większe liście i kwiaty. Podbiał można łatwo rozpoznać przecinając ogonek świeżego liścia, w przekroju wyraźnie witać wiązki ułożone w kształt podkowy. Przetwory z podbiału skutecznie powlekają i działają przeciwzapalnie na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku, łagodzą podrażnienia górnych dróg oddechowych, ułatwiają odkrztuszanie, działają przeciwzapalnie.

Podbiał przepisy lecznicze 

Odwar z liści podbiału
1 łyżkę suszonych liści zalać szklanką wody,  gotować  3 minuty pod przykryciem na małym ogniu.
Odstawić na 15 minut , pić po 1/3 szklanki 3, 4 razy dziennie między posiłkami w przeziębieniach z uporczywym kaszlem, zapaleniach błon śluzowych jamy ustnej i krtani, anginach, przewlekłym łagodnym nieżycie oskrzeli w nieżycie gardła u palaczy.
Odwar z kwiatów podbiału
Tak samo przygotować jak z liści. Poza nieżytami dróg oddechowych używać do przemywania cery tłustej, płukanek do włosów przetłuszczających się, z łupieżem i wypadających.

Sok z podbiału
Liście lub kwiaty przepuścić przez sokowirówkę, wymieszać w równej ilości z równą ilością spirytusu. Przechowywać w lodówce.
Pić 20—30 kropli w kieliszku przegotowanej, ostudzonej wody 3 x dziennie po jedzeniu w nieżytach górnych dróg oddechowych, chrypkach i anginach.
Herbatka na chrypkę
Szklanką wrzątku zalać po łyżce podbiału i prawoślazu. Zaparzać 20 minut. Pić 3 razy dziennie.
Kąpiel z podbiałem
Do gotującej się wody wrzucić garść podbiału. Zdjąć z ognia, zaparzać pod przykryciem 10 minut. Przecedzić, wlać do kąpieli wodnej. Łagodzi podrażnienia skóry i stany zapalne, przyspiesza gojenie, ujędrnia skórę i wzmacnia naczynka.
Okłady
Liście podbiału mają silne działanie gojące. Można robić z nich okłady na wrzody, wrzodziejące żylakowe zapalenia czy bóle zwyrodnieniowe kręgosłupa. Na noc przykładać i zawinąć bandażem.
Syrop tymianek i podbiał
Wziąć po 2 garści świeżych liści i kwiatów lub po 4 łyżki suszonych liści i kwiatów podbiału i 3 łyżki tymianku. Zalać w garnku 6 szklankami wody. Doprowadzić do wrzenia, zmniejszyć ogień do minimum i wolno gotować 20 minut. Po przecedzeniu dodać litr miodu, gotować na małym ogniu 5 minut. Gorący przelać do słoiczków.
Stosować kilka razy dziennie po łyżce, przy mocnym kaszlu nawet co godzinę do uzyskania poprawy. Niemowlętom można podawać po
½ łyżeczki kilka razy dziennie.
Maść z podbiału
8 łyżek podbiału wsypać do garnka, dodać ½ kg dobrego smalcu. Ogrzewać na małym ogniu 15 minut. Odstawić pod przykryciem do naciągnięcia na kilka godzin. Raz jeszcze podgrzać, przecedzić i rozlać do słoiczków. Przechowywać w lodówce.
Stosować przy pękających naczyniach krwionośnych, pękających piętach i skórze rąk.

Podbiał kuchni

Podbiał od wieków znajdował zastosowanie kulinarne. W Rumunii przysmakiem są gołąbki w liściach podbiału. Średnie liście pozbawia się ogonków, blanszuje, układa stroną włoskami do góry i nadziewa farszem np.posolonym ryżem z czosnkiem, tymiankiem, orzeszkami pinii i sokiem z cytryny albo ziemniakami ze śmietaną, czosnkiem, oliwą, gałką muszkatołową, solą i pieprzem.

Podbiał w kosmetyce

Okłady z utartych na miazgę kwiatów z olejem lnianym rozjaśniają przebarwienia i plamy starcze, pomocne w leczeniu trądziku różowatego. Tonik z kwiatów podbiału leczy łojotok, osusza cerę tłustą. W płukankach zwalcza tłusty łupież i zapobiega przetłuszczaniu włosów. Z podbiału można zrobić dezodorant: Garść suszonych kwiatów zalać szklanką zagotowanego octu owocowego. Po ostudzeniu przecedzić, dodać szklankę wody różanej, wymieszać i przelać do butelki z rozpylaczem